Kanë kaluar shumë vite që nga përfundimi i Luftës së Parë dhe të Dytë Botërore, një triumf që ende festohet në të gjithë Evropën çdo vit. Vendet dikur të ndara në sisteme llogoresh dhe toka të askujt bashkohen për të përkujtuar jetët e humbura gjatë “luftës për t’i dhënë fund të gjitha luftërave”.
Si nisi lufta e parë ?
Përgjigja më e thjeshtë është se shkaku i menjëhershëm ishte vrasja e Franz Ferdinandit, kryedukës i Austro-Hungarisë. Vdekja e tij në duart e Gavrilo Principit, një nacionalist serb me lidhje me grupin e fshehtë ushtarak të njohur si Dora e Zezë i shtyu fuqitë e mëdha ushtarake evropiane drejt luftës.
Ngjarjet që çuan në atentat janë dukshëm më të ndërlikuara, por shumica e studiuesve pajtohen se shfaqja graduale e një grupi aleancash midis fuqive të mëdha ishte pjesërisht fajtore për zbritjen në luftë.
Deri në vitin 1914, ato aleanca rezultuan në bashkimin e gjashtë fuqive të mëdha të Evropës në dy grupe të gjera: Britania, Franca dhe Rusia formuan Antantën e Trefishtë, ndërsa Gjermania, Austro-Hungaria dhe Italia përbënin Aleancën e Trefishtë.
Ndërsa këto vende i erdhën në ndihmë njëra-tjetrës pas vrasjes së Franz Ferdinandit, deklaratat e tyre të luftës sollën një efekt domino. CNN rendit këto zhvillime kryesore:
28 qershor 1914 – Gavrilo Princip vret Franz Ferdinand.
28 korrik 1914 – Austro-Hungaria i shpall luftë Serbisë.
2 gusht 1914 – Perandoria Osmane (Turqia) dhe Gjermania nënshkruajnë një traktat të fshehtë aleance.
3 gusht 1914 – Gjermania i shpall luftë Francës.
4 gusht 1914 – Gjermania pushton Belgjikën, duke bërë që Britania t’i shpallë luftë Gjermanisë.
10 gusht 1914 – Austro-Hungaria pushton Rusinë.
Si nisi lufta e dytë ?
Lufta e Dytë Botërore, konflikt që përfshiu pothuajse çdo pjesë të botës gjatë viteve 1939–45. Ndërluftuesit kryesorë ishin fuqitë e Boshtit – Gjermania, Italia dhe Japonia – dhe Aleatët – Franca, Britania e Madhe, Shtetet e Bashkuara, Bashkimi Sovjetik dhe, në një masë më të vogël, Kina.
ishte në shumë aspekte një vazhdimësi, pas një ndërprerjeje të vështirë 20-vjeçare, të mosmarrëveshjeve të mbetura të pazgjidhura nga Lufta e Parë Botërore. 40,000,000–50,000,000 vdekjet e shkaktuara në Luftën e Dytë Botërore e bëjnë atë konfliktin më të përgjakshëm, si dhe luftën më të madhe.
Në fillim të vitit 1939, diktatori gjerman Adolf Hitler ishte i vendosur të pushtonte Poloninë. Polonia, nga ana e saj, kishte garanci për mbështetjen ushtarake franceze dhe britanike nëse do të sulmohej nga Gjermania. Hitleri synonte të pushtonte Poloninë gjithsesi, por së pari ai duhej të neutralizonte mundësinë që Bashkimi Sovjetik t’i rezistonte pushtimit të fqinjit të tij perëndimor. Negociatat sekrete çuan në 23-24 gusht në nënshkrimin e Paktit të Mossulmimit Gjermano-Sovjetik në Moskë.
Në një protokoll sekret të këtij pakti, gjermanët dhe sovjetikët ranë dakord që Polonia të ndahej mes tyre, me një të tretën perëndimore të vendit që t’i shkonte Gjermanisë dhe dy të tretat lindore të merreshin nga BRSS.
Pas arritjes së kësaj marrëveshjeje, dispozitat e tjera të së cilës e trullosnin Evropën edhe pa e ditur protokollin sekret, Hitleri mendoi se Gjermania mund të sulmonte Poloninë pa rrezikun e ndërhyrjes sovjetike apo britanike dhe dha urdhër që pushtimi të fillonte më 26 gusht. Lajmi i nënshkrimit, më 25 gusht, i një traktati formal të ndihmës së ndërsjellë midis Britanisë së Madhe dhe Polonisë (për të zëvendësuar një marrëveshje të mëparshme, por të përkohshme) bëri që ai të shtynte fillimin e armiqësive për disa ditë.
Megjithatë, ai ishte ende i vendosur të shpërfillte përpjekjet diplomatike të fuqive perëndimore për ta frenuar atë. Më në fund, në orën 12:40 më 31 gusht 1939, Hitleri urdhëroi që armiqësitë kundër Polonisë të fillonin në orën 4:45 të mëngjesit të ardhshëm. Pushtimi filloi siç ishte urdhëruar. Si përgjigje, Britania e Madhe dhe Franca i shpallën luftë Gjermanisë më 3 shtator, përkatësisht në orën 11:00 dhe në orën 17:00. Lufta e Dytë Botërore kishte filluar.
Nebi Xhomaqi / SCAN
